تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول زندگی برای رشد و تکامل کودک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر، کودک نیاز به مصرف هیچگونه ماده غذایی و حتی آب ندارد. البته مصرف قطره مولتی ویتامین و یا A+D ضروری است ( از روز سوم تا پنجم تولد همزمان با غربالگری هیپوتیروئیدی تا پایان دو سالگی روزانه ۲۵ قطره ) و در شرایط بیماری مثل اسهال، مصرف دارو یا ORS اشکالی ندارد.
در ۶ ماه اول زندگی شیر مادر به تنهایی برای تغذیه کودک کافی است زیرا
- با توجه به رشد فزاینده کودک تمام نیازهای غذایی را تامین میکند.
- بهترین و کامل ترین غذا، با آلرژی کمتر در مقایسه با شیر مصنوعی است.
- حاوی آنتی بادی های ضد باکتری و ویروسی، شامل تیتر بالای SIgA است.
- رشد ویروس اوریون، آنفولانزا، واکسینا ( آبله ) رتاویروس و ویروس انسفالیت B ژاپنی، نوسط ماده ای در شیر مادر مهار میشوند.
- ماکروفاژ موجود در شیر انسان ( کلستروم و شیر رسیده ) باعث سنتز کمپلمان، لیزوزیم و لاکتوفرین میشود.
- شیر مادر منبع لاکتوفرین است که یک پروتئین متصل به آهن ( Iron-binding whey protein ) ایت و تقریبا بطور طبیعی یک سوم آن با آهن اشباع میشود و اثر مهاری بر رشد E-coli در روده دارد.
- مدفوع شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه میشوند PH کمتری نسبت به مدفوع کودکانی دارد که با شیر گاو تغذیه میشوند.
- لیپاز نمک‌های صفراوی شیر مادر ژیاردیا لامبلیا و آنتامباهیستولتیکا را میکشد.
مزایای شیر مادر برای نوزاد
– کاملترین غذاست
– هضم آسان
– محافظت از شیرخوار در برابر ابتلا به عفونت‌ها
– افزایش هوش کودکان
-رشد بهتر
– بهبود سریع بیماری‌ها
– کاهش بروز حساسیت
– پیشگیری از برخی از بیماریهای مزمن مانند بروز چاقی، دیابت، فشار خون در بزرگسالی
مزایای شیر مادر برای خود مادر
– تقویت رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد
– تاخیر در حاملگی مجدد
– کمک به اقتصاد خانواده
– تضمین سلامت مادر
نشانه‌های کفایت شیر مادر
خیلی از مادران نگران این هستند که آیا شیرشان برای شیرخوار کافیست یا خیر؟ اگر نشانه‌های زیر را در کودکتان دیدید خیالتان راحت باشد که شیرتان کافیست:
– خواب راحت برای ۲ تا ۴ ساعت بعد از شیر خوردن
– افزایش وزن مطلوب شیرخوار بر اساس منحنی رشد
– دفع ادرار ۶ تا ۸ بار به صورت پوشک کاملا خیس در ۲۴ ساعت (در صورتیکه شیرخوار به جز شیر مادر مایعات دیگری مصرف نکند)
– دفع مدفوع ۲ تا ۵ بار در روز که البته با افزایش سن شیرخوار تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش می‌یابد.
– شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار
اکر نکات بالا در شیرخوارتان وجود داشت خیالتان راحت باشد که شیرتان برای کودک کافیست ولی اگر شیرخوار هر دو پستان را تخلیه کند ولی به خواب نرود یا خوابش بسیار سبک باشد و بعد از چند دقیقه بیدار شود و کمتر از حد طبیعی وزن بگیرد نشانه کمبود شیر است.
نکات مهم درباره تغذیه با شیر مادر
– باید بلافاصله بعد از تولد، تغذیه با شیر مادر آغاز شود و حتما شیر آغوز ( ماک و یا کلستروم ) به او داده شود.
– ابتدا شیر کم است، ولی مکیدن پستان مادر توسط نوزاد باعث زیاد شدن آن میشود.
– تغذیه با شیر مادر در هر ساع از شب یا روز که شیرخوار احساس گرسنگی یا نیاز کند، باید انجام شود.
– به شیرخواری که شیر مادر میخورد نباید شیر بطری داده شود، زیرا باعث کم شدن شیر مادر میشود. اگر کودک گریه میکند باید پستان بیشتر به دهان او گذاشته شود.
– در زمان شیر دادن، مادر باید از قرص ضد بارداری مخصوص این دوران استفاده کند و اگر حامله شد، نباید شیر دادن را قطع کند بهتر است تا پایان دوره شیردهی حامله نشود.
– بهترین کار برای اینکه بفهمیم کودک به اندازه کافی شیر میخورد، اندازه گیری رشد اوست. با وزن کردن منظم کودک به رشد او پی میبریم.
– کودکی که شیر کافی نمیخورد مقداد ادرارش کم میشود. ( کمتر از ۶ بار در روز )
– نوزاد در روزهای اول پس از تولد به‌طور طبیعی می وزن از دست می‌دهد و نباید آن را به کمبود شیر مادر نسبت داد.
– مدفوع شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند، شل تر و دفعات آن بیشتر از کودکانی است که شیر غیر مادر میخورند و این نوع دفع مدفوع را نباید با اسهال اشتباه کرد.
– مکیدن پستان بستگی به توان و نیاز شیرخوار دارد و در اوایل هر پستان را ۱۰-۱۵ دقیقه میمکد.
– ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار تغییر پیدا میکند و همچنین چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیر کمتر است و سپس میزان آن به تدریج بیشتر میشود. این تغییر‌ها کمک بزرگی به سیر نگه داشتن شیرخوار میکند.
خطر‌های تغذیه مصنوعی
– اختلال در پیوند عاطفی مادر و کودک
– افزایس تحمل نکردن غذا و ابتلا به حساسیت
– ابتلا بیشتر به عفونت‌های تنفسی و بیماریهای اسهالی
– افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند فشار خون و …
– اسهال‌های مزمن
– چاقی
– سوء تغذیه و کمبود ویتامین A
– بهره هوشی کمتر
– افزایش احتمال مرگ و میر
– افزایش خطر ابتلا به کم خونی، سرطان پستان و تخمدان
– احتمال حاملگی زودرس