دخترانی كه زندگی خود را با تغذيه ناكافی در دوران كودكی همراه با بيماری شروع كرده و به دوره بلوغ و نوجوانی پا ميگذارند، از يک طرف به علت كمبودهای تغذيه‌ای با كاهش قدرت يادگيری، افت تحصيلی، افزايش ابتلا به بيماري‌ها و كاهش توانمندی ذهنی و جسمی مواجه هستند و از سوی ديگر، پس از ازدواج نميتوانند دوران بارداری و شيردهی خوبی داشته باشند زيرا ذخاير بدنی مادر در دوران بارداری و شيردهی مصرف ميشود و باعث تشديد سوء تغذيه او ميگردد. در نتيجه، سوء تغذيه علاوه بر مادر گريبانگير فرزندش نيز ميشود.
تغييرات فيزيولوژيک
بلوغ دوره‌ای از رشد و تكامل سريع ميباشد كه در آن دانش‌آموز از لحاظ فيزيكی بالغ شده و توانايی توليد مثل را پيدا ميكند. به طور كلی دختران زودتر از پسران وارد مرحله بلوغ ميشوند. منارک (شروع قاعدگی) اغلب به عنوان علامت بلوغ در دختران در نظر گرفته ميشود. قاعدگی به طور متوسط در سن ۱۲.۵ سالگی اتفاق ميافتد. با اين حال شروع آن ميتواند بين سنين ۹ تا ۱7 سالگی باشد.
رشد قدی
در شروع دوره بلوغ (۱۰سالگی در دختران و ۱2سالگی در پسران)، دختران و پسران در حدود ۸۴% قد مورد انتظار خود را بدست آورده‌اند. پس از آن دختران در سن ۱۳ سالگی و پسران در سن ۱۵ سالگی به ۹۵% قد مورد انتظار خود دست يافته‌اند. در طول دوران بلوغ ميزان افزايش قد دخترها در حدود ۱۵ سانتی متر است. در پسران حداكثر رشد قدی در حدود ۱۴ سالگی اتفاق ميافتد. در دوره بلوغ پسرها به طور متوسط 2۰ سانتی متر افزايش قد دارند.
رشد وزنی
ميزان افزايش وزن در دوره بلوغ به موازات افزايش قد ميباشد. از سن ۱۰ تا ۱۷سالگی دخترها به طور متوسط ۱۵كيلوگرم افزايش وزن دارند كه معادل ۴۲ درصد وزن آنها در بزرگسالی است. در همين مدت، پسرها به طور متوسط حدود ۲۰ كيلوگرم افزايش وزن دارند كه معادل ۵۱ درصد وزن آنها در بزرگسالی است.
نيازهای تغذيه‌ای دوران بلوغ:
انرژی
نياز به انرژی در نوجوانان در سنين بلوغ به دليل متفاوت بودن سرعت رشد و ميزان فعاليت جسمی متفاوت است. نياز به انرژی در پسران نوجوان زيادتر است زيرا افزايش سرعت رشد پسران بيشتر بوده و عضلات آنان بيشتر از دختران است.
پروتئين
در دوران بلوغ بدن برای رشد به پروتئين نياز دارد نوجوانان بايد در برنامه غذايی روزانه خود از منابع پروتئين حيوانی (گوشت، تخم مرغ، شير و لبنيات كم چرب (كمتر از 2/5% چربي)) و پروتئين گياهی (حبوبات و غلات) بيشتر استفاده نمايند. برای افزايش ارزش غذايی بهتر است پروتئين‌های حيوانی و گياهی همراه هم (مثلاً نان و تخم مرغ، نان و شير، شير برنج، ماكارونی با پنير، نان و پنير، نان و ماست) و يا دو نوع پروتئين گياهی از منبع غلات و حبوبات با هم و هم زمان (مثلاً عدس پلو، لوبيا پلو، عدسی با نان، لوبيا با نان) مصرف گردند. انواع مغز دانه‌ها (از نوع كم نمک) نيز منبع خوبی از پروتئين هستند و به عنوان ميان وعده، بخشی از پروتئين مورد نياز را تأمين ميكنند. البته مغز دانه‌ها علاوه بر پروتئين حاوی مقادير زيادی چربی هم هستند و در مصرف آنها بايد اعتدال رعايت شود.
ويتامين‌ها و املاح
نوجوانان بايد با مصرف روزانه پنج گروه اصلی غذايی ويتامين‌ها و املاح مورد نياز خود را تأمين نمايند. كمبود برخی ويتامين‌ها و املاح از جمله ويتامين A و D، آهن، روي و كلسيم در نوجوانان به ویژه دختران نوجوان شايعتر است.
پايش رشد در سنين مدرسه
بهترين روش و پايه ارزيابی رشد دانش آموز و وضعيت تغذيه‌ای او روش تن سنجی و اندازه‌گيری وزن و قد و محاسبه شاخص نمايه توده بدني (BMI) و مقايسه آن با منحنی‌های استاندارد رشد ميباشد. با اندازه گيری وزن و قد شاخص‌های مختلفی تعيين ميگردد كه مهم‌ترين آنها نمايه توده بدنی است. هدف از ارزيابی اين است كه تعيين شود رشد دانش‌آموز طبيعی است يا در روند رشد وی مشكلاتی وجود دارد و آنچه كه بسيار مهم است تشخيص علل اختلال رشد و انجام مداخلات لازم ميباشد.
جهت مشاوره و دریافت برنامه غذایی کلیک فرمایید.