۹۰ تا ۹۵ درصد موارد بيماري دیابت ، از نوع 2 است. عوامل خطر دیابت نوع 2 عبارتند از: سن بالا، چاقی، سابقه ديابت در خانواده، سابقه دیابت دوران بارداری و كمبود فعاليت جسمانی. با اينكه ۸۰ درصد اين بيماران هنگام تشخيص بيماري چاق هستند، اين بيماري در افراد غيرچاق به ويژه در افراد مسن نيز مشاهده ميشود. از مشخصات ديابت نوع 2 افزايش مقاومت بدن نسبت به انسولين و كمبود انسولين است. البته چون كمبود انسولين مطلق نيست، اين بيماران عموما” به تزريق انسولين جهت جلوگيری از كتوز نياز ندارند، اما برای كنترل هيپرگليسمی ممكن است به مصرف قرصهای ضد دیابت (و در برخي موارد حتي انسولين) نياز داشته باشند.
هدف درمان دیابت
۱- حفظ گلوکوز خون در محدوده طبیعی
۲- حقظ لیپیدهای خون نزدیک به محدوده طبیعی
۳- حفظ و تگهداری وزن بدن در محدوده طبیعی
۴- تنظیم زمان مصرف وعدهها و میان وعدهها به منظور پیشگیری از تغییر گلوکوز خون در افرادی که نیاز به دارو دارند
۵- پیشگیری و درمان عواقب مزمن دیابت مانند بیماریهای کلیوی، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی عروقی
ملاحظاتی در زمینه داروهای معمول دیابت
۱- متفورمينHCL:
داروی خوراکی درمان بیماران NIDDM (دیابت نوع ۲ غیر وابسته به انسولین) است که باید با اولین لقمه هر وعده اصلی صرف شود. اسهال، دل درد، حالت تهوع و کمبود اشتها از عوارض آن است. در دراز مدت جذب ویتامین B12 و فولات از روده را کاهش میدهد. بیمارانی که دچار سیروز کبدی، IBD، اولسر روده، انسداد بخشی از روده و DKA هستند، نباید از این دارو استفاده کنند.
۲- داروهای سولفونیل اوره:
این داروها سلولهای بتا در لوزالمعده را به ترشح بیشتر انسولین تحریک میکنند. از عوارض جانبی این داروها میتوان به حالت تهوع، اسهال و استفراغ اشاره کرد. این داروها به نسل اول و نسل دوم (first and second generation) طبقه بندی میشوند.
این دارو در بیماران مبتلا به NIDDM (دیابت نوع ۲ غیر وابسته به انسولین) که چاق نیستند یا بیماری دیگری ندارند تاثیر بیشتری دارد.
مصرف داروهاي ضدانعقاد خون، آسپيرين و داروهاي ضدصرع باعث افزايش اثر اين داروها ميشود. برعكس، مصرف تيازيدها (از انواع داروهای مدر) باعث كاهش اثر اين داروها ميشود.
برای جلوگيری از خطر افت گلوكز خون در هنگام خواب، بيمارانی كه از اين داروها مصرف ميكنند میتوانند يک ميان وعده پيش از خواب مصرف كنند.
استفاده از این داروها در شرایط زیر توصیه نمیشوند:
- در دیابت نوع یک
- بارداری
- شیردهی
- هنگام استرس
- جراحی
- عفونت شدید
۳- انسولین:
دربيماران NIDDM (دیابت نوع ۲ غیر وابسته به انسولین) در زمان استرس، عفونت، بارداری و … ممکن است تزریق انسولین ضرورت یابد.
چند تذکر مهم
۱- اکثر افراد مبتلا به NIDDM (دیابت نوع ۲ غیر وابسته به انسولین) اضافه وزن دارند. هدف اصلی رسیدن به وزن متناسب است. این وزن لزوما با وزن ایدهآل فرد یکسان نیست، بلکه میزان وزنی است که بیمار قادر به حفظ آن باشد. تحقیقات نشان داده که محدود کردن انرژی و کاهش وزن، حتی در حد ۴ تا ۹ کیلوگرم، میتواند در کنترل دیابت مؤثر باشد.
۲- در بیماران مبتلا بهNIDDM (دیابت نوع ۲ غیر وابسته به انسولین) ورزش سبک (مانند روزانه ۳۰ دقیقه پیاده روی با سرعت متوسط)، به خصوص پس از صرف غذا، در تنظیم سطح گلوکوز خون مؤثر است. ورزش منظم و مداوم در این بیماران، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش میدهد.
توصیههای تغذیه ای در دیابت
برای تنظیم قند خون خود نکات زیر را در برنامه غذایی روزانه رعایت کنید:
- مصرف مواد غذايي با سديم بالا، مواد غذايي چرب با كلسترول بالا و قندهاي ساده در مقادير بالا براي مبتلايان به ديابت نوع 2 غيرمجاز است.
- مصرف سدیم در بیماران دیابت بدین صورت است که:
اگر فشار خون طبیعی باشد ۲۴۰۰ – ۳۰۰۰ mg/day
اگر فشار خون متوسط باشد <= ۲۴۰۰ mg/day اگر فشار خون بالا باشد <= ۲۰۰۰ mg/day
- مصرف پروتئین در بیماران دیابتی با نارسایی کلیوی: ۱۰درصد کل انرژی دریافتی یا ۰.۸ g/kg
- مصرف روزانه ۲۵ الی ۴۰ گرم فیبر در روز
- سه وعده اصلی غذا در روز شامل صبحانه ساعت 7 صبح ، ناهار ساعت ۱۲ تا ۱۳ و شام ساعت ۷ تا ۸ شب و ۲ ميان وعده داشته باشيد.
- میان وعده اول بين صبحانه و ناهار مثلا ساعت ۱۰ تا ۱۰:۳۰ صبح و ميان وعده دوم بين ناهار وشام مثلا ساعات ۴ تا ۴:۳۰ بعد از ظهر
- روزانه ۳ تا ۵ واحد از سبزیها به شرح زیر:
اگر يك عدد گوجه فرنگی يا خيار در وعده صبحانه ، يک پيش دستی سبزی خوردن در وعده ناهار ، يک پيش دستی سالاد شامل كاهو ، هويج ، خيار ، گوجه فرنگی ، كلم، گل كلم ، فلفل دلمه ای به دلخواه در وعده شام بخوريد ۳ واحد از گروه سبزی ها مصرف كرده ايد. درصورتی كه تمايل داريد بيشتر مصرف كنيد مانعی ندارد.
توجه : سالاد را با چاشنی هايی مثل آب ليمو ، آب نارنج ، آب غوره بدون نمک همراه با روغن زيتون مصرف كنيد. يا اينكه ميتوانيد با ماست كم چرب، روغن زيتون، كمی آب ليمو يا آب نارنج و يا سركه سس درست كنيد. ازمصرف سس مايونز وسس سالاد خودداری كنيد.
-
روزانه 2 واحد از انواع ميوه ها در ميان وعده و يک عدد ميوه شب قبل از خواب بخوريد:
يک عدد ميوه متوسط يعنی يک واحد كه برحسب فصل از انواع ميوه های فصل می توانيد مصرف كنيد.
يک عدد نارنگی + يک عدد سيب + يک عدد هلو
يک عدد موز متوسط + يک عدد پرتقال متوسط + يک عدد سيب متوسط
يک عدد گلابی + 2 عدد زردآلو و يا آلوی متوسط + يک عدد سيب
يک عدد هلوی متوسط + يک عدد سيب متوسط + يک عدد كيوی
يک عدد سيب + يک عدد كيوی متوسط + يک عدد موز متوسط
توجه: انگور ، خربزه ، طالبی ، هندوانه ،گرمک ، انجير دارای قند زيادی هستند. بهتر است از خوردن آنها خودداری كنيد.
- مصرف روزانه ۶ واحد از گروه نان و غلات به شرح زیر:
صبحانه 2 كف دست نان سبوس دار (نان سنگک ، نان جو ، بربری)
ناهار 5 قاشق غذاخوری برنج يا ماكارونی و يا يک كف دست بدون انگشت نان سبوس دار
ميان وعده عصر يک كف دست بدون انگشت نان سبوس دار
شام 2 كف دست بدون انگشت نان سبوس دار
- از گروه شیر و لبنیات روزانه:
يک ليوان شير كم چربی و يا يک و نيم قوظی كبريت پنير در وعده صبحانه
سه چهارم ليوان ماست كم چرب در وعده ناهار
سه چهارم ليوان ماست يا يک ليوان دوغ در وعده شام
يک ليوان شير كم چرب شب قبل از خواب مصرف كنيد
- از گروه گوشت و جایگزین های آن روزانه:
۶۰ گرم گوشت بدون چربی (2۲ تكه متوسط خورشتی) در وعده ناهار. میتوانيد به جای گوشت يک ليوان حبوبات پخته مصرف كنيد.
نصف ران مرغ يا نصف سينه مرغ يا يک تكه ۱۰ در ۱۰ سانتی متری ماهی در وعده شام . می توانيد به جای گوشت مرغ يا ماهی از يک ليوان حبوبات مصرف كنيد.
- مصرف موارد زیر ممنوع است:
قند و شكر، مربا، عسل، نوشابه های گازدار ، شربت ها، آب ميوه های صنعتی، ماالشعير
ميوه های شيرين مثل انگور ، خربزه ، طالبی ، هندوانه ،گرمک ، انجير
بستنی، شكلات ،آبنبات، شيرينی
كره، خامه، سرشير ، روغن نباتی جامد و نيمه جامد ، دمبه
مصرف سيب زمينی، چغندر پخته (لبو) ، هويج ، باقلا سبز و نخود فرنگی، ذرت را محدود كنيد.
در صورت تمایل توصیه میشود مطالب دیگر در رابطه با تغذیه و سلامتی را مطالعه فرمایید.